W zeszłym tygodniu zmarła hiszpańska naukowczyni, biochemiczka Margarita Salas. To wydarzenie sprawiło, że przyjrzałam się bliżej jej biografii i stworzyłam materiały do nauki hiszpańskiego inspirowane jej postacią (ćwiczenia do pobrania poniżej).
Walka o siebie i o naukę
Trudno wymienić wszystkie nagrody naukowe, doktoraty honoris causa i inne wyróżnienia, które otrzymała Margarita Salas Falgueras. Jeśli chciałabym to zrobić, ten artykuł stałby się długą i nudną listą. Szczerze mówiąc, nie jestem też w stanie wytłumaczyć, na czym dokładnie polegały jej badania nad DNA. Za jej największy sukces uważa się odkrycie bakteriofagu phi29, który ma ogromne znaczenie dla szybkiej i sprawnej amplifikacji DNA. Może dla nie-naukowca te słowa nic nie znaczą. Jednak gdy dowiemy się, że jest wykorzystywane w tak różnych dziedzinach jak onkologia, archeologia i medycyna sądowa, dostrzeżemy ogrom jej sukcesu.
Biografia Margarity Salas ma także znaczenie społeczne. W Hiszpanii jest podawana za wzór determinacji i walki ze stereotypami. I to jest właśnie ten aspekt, który uznałam za ciekawą inspirację do rozmów na lekcjach hiszpańskiego. Jej historia jest inspiracją dla młodych ludzi, zwłaszcza kobiet, o ambicjach naukowych.
W ciągu swojego życia Salas czuła się dyskryminowana z dwóch powodów. Przede wszystkim dlatego, że była kobietą. Pamiętajmy o tym, że ukończyła studia magisterskie i doktoranckie w latach sześćdziesiątych. Te kilka dekad temu świat naukowy był całkowicie zdominowany przez mężczyzn. To oczywiście nie znaczy, że nie było naukowczyń, ale jeśli pracowały one z mężczyznami, ich nazwiska często były pomijane. Tymczasem dzięki jej determinacji, ale także dzięki wsparciu osób, z którymi się stykała, dokonania Margarity Salas zostały jej przypisane, a nagrody przyznane. To właśnie ona została pierwszą kobietą-naukowczynią, która zasiadła nie gdzie indziej, jak w Real Academia Española (RAE).
Kiedy już Margarita dokonała odkryć i była uznaną postacią świata nauki, okazało się, że nie wszyscy gotowi są cieszyć jej sukcesami. Była bowiem krytykowana za… swój wiek. Dokładnie za to, że z siedemdziesiątką na karku była aktywna zawodowo! Mając 80 lat wciąż codziennie się pojawiała w laboratorium, w którym pracowała. Mawiała, że badania, które prowadzi są pasją, która motywuje ją do życia.
Za wielką kobietą stali wielcy mężczyźni
W biografii Margarity Salas nie brakuje postaci, bez których zapewne nie osiągnęłaby aż tylu spektakularnych sukcesów. Byli to jej rodzice, którzy pilnowali, by miała takie same szanse w edukacji jak jej bracia, a także dwóch mężczyzn obecnych w jej drodze naukowej. Nieco więcej na temat mówią ćwiczenia do pobrania dla poziomu B1, które znajdziesz poniżej.
Największy wpływ na bieg kariery Salas miał hiszpański noblista w dziedzinie fizjologii i medycyny, Severo Ochoa. Kiedy się poznali, Margarita była dwudziestoletnią studentką chemii, która zachwyciła się jego wykładem. Noblista pomógł jej pokierować karierą, doradzając robienie doktoratu w laboratorium Alberto Solsa w Madrycie. Sols przyjął jå do swojego laboratorium, ale Margarita wspominała, że podczas dyskusji zupełnie ignorował to, co mówiła, przyznając głos jedynie mężczyznom!
Wypowiadać się mógł przede wszystkim kolega Salas z laboratorium, Eladio Viñuela, który w 1963 roku został jej mężem. Po obronie doktoratu nowożeńcy wspólnie wyruszyli do Nowego Jorku, gdzie czekała na nich praca w laboratorium prowadzonym przez Severo Ochoa. Jednak wybitny mentor nie pozwolił im pracować razem. Przypisał oboje do osobnych projektów, obawiając się, że jeśli Margarita będzie pracować u boku męża, wszystkie odkrycia zostaną przypisane mężczyźnie, co nierzadko zdarzało się w tym środowisku.
Po powrocie do Hiszpanii Eladio Viñuela podążył za swoim mentorem i postanowił, że naukowe drogi jego i jego żony powinny się rozejść. Dlatego też to Margarita kontynuowała badania nad bakteriofagiem phi29, podczas gdy Viñuela oddał się innym badaniom. Oczywiście, nie dało się całkiem uniknąć współpracy, a małżeństwo Viñuela-Salas wspólnie utworzyło Centrum Biologii Molekularnej im. Severo Ochoa. Do dziś kształcą się tam najwybitniejsi hiszpańscy naukowcy.
Margarita Salas na lekcji hiszpańskiego
Postać Margarity Salas wydała mi się wyjątkowa. Poznanie jej biografii może być przyczynkiem do rozmowy na kilka aktualnych tematów. Oczywiście, można dyskutować na temat odkryć naukowych, jeśli jest ku temu okazja i poziom uczniów na to pozwala.
Tematem, który często poruszamy przy nauce czasów przeszłych, są biografie. Stąd dla poziomu A2 proponuję ćwiczenia do pobrania polegające na próbie opowiedzenia wydarzeń z życia Margarity Salas na podstawie serii obrazków, a następnie rozwinięcie wypowiedzi o więcej danych.
Uczniowie na poziomie B1 i B2 mogą dodatkowo uporządkować opowieść o drodze naukowej Margarity Salas, co posłuży do poszerzenia słownictwa. Poniżej zadania ze słownictwem umieściłam cytat, który bardzo mi się podoba. Sama prośba o wyjaśnienie metafory zawartej w cytacie może być ciekawym początkiem dyskusji.
Rozmawiać możecie na wiele tematów. Pierwsza nasuwa się oczywiście rola i widoczność kobiet w świecie naukowym. Wystarczy zapytać uczniów o nazwiska naukowczyń. A naukowców? Wnioski nasuną się same.
Drugim tematem jest dyskryminacja ze względu na wiek, z którą stykała się Salas. Czy możemy, a może powinniśmy, pracować do końca życia? Czy jest nam to potrzebne? Jak oceniamy osoby, które rozwijają się bez względu na wiek?
W końcu, Margarita Salas na lekcji hiszpańskiego może stać się przyczyną do rozmowy na temat kariery, pracowitości, planów zawodowych. Czy sukces można osiągnąć samodzielnie? Czy zawsze trzeba wsparcia innych osób?
A jeśli masz ochotę już ze mną podyskutować na temat Margarity Salas, zapraszam do komentowania, po polsku lub po hiszpańsku!
Jeśli moje podejście do nauki hiszpańskiego cię przekonuje, zapraszam na lekcje online! Skontaktuj się ze mną przez formularz zapisów dostępny tutaj.
Ćwiczenia do pobrania / Actividades descargables
(A2) – La vida de Margarita Salas